جانمایی پایگاه‌های پشتیبانی مدیریت بحران با استفاده از تکنیک AHP و GIS؛ (مطالعه موردی: شهربابک)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه شهید باهنر کرمان

2 کارشناس ارشد شهرسازی، برنامه‌‌ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان، کرمان

چکیده

برای کاهش آسیب‌پذیری شهر در برابر بحران‌هایی نظیر زلزله، سیل و سایر بحرانهای طبیعی و غیرطبیعی تنها توجه به ایمنی و مقاومت ساختمان و رعایت اصول مهندسی ساختمان، کفایت نمی‌کند بلکه لازم است مدیریت بحران به عنوان یکی از حیاتی‌ترین سطوح مدیریت، وارد امور شهری گردد. از آنجا که مکانیابی در چهارچوب کاربری زمین معنا پیدا می‌کند و در حقیقت عملی است جهت گزینش علمی و اصولی مکانی برای کاربری مورد نظر، ضروری است تا با تأکید بر نحوه  استقرار و همجواری کاربری‌های شهری، گامی مؤثر در جهت کنترل و مهار بحران برداشت. منظور از این پژوهش جانمایی پایگاه‌های پشتیبانی مدیریت بحران شهر بابک با در نظر گرفتن پارامترها و عوامل موثر مکانی شهر بابک  می‌باشد. برای این منظور ابزار و فنون پیشرفته‌ای ابداع شده‌اند تا در خدمت تحلیل کاراتر برنامه‌ریزی شهری قرار گیرند. از اینرو مکان‌یابی پایگاه‌ پشتیبان مدیریت بحران شهربابک، با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) جهت وزندهی معیارها، همپوشانی شاخص (IO) جهت تلفیق لایه‌ها و سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی (GIS) الگوی مکانیابی بهینه پایگاه‌ پشتیبان مدیریت بحران را در تحقیق حاضر ارائه نموده است. ماهیت تحقیق حاضر به لحاظ هدف کاربردی و روش تحقیق توصیفی – تحلیلی- تجربی است. در این مسیر معیارهای بکار گرفته شامل کارایی، سازگاری، ایمنی و ویژگی‌های محیطی شهربابک می‌باشد. نتایج عمومی این پژوهش نشان می‌دهد 16.9 درصد از کل مساحت شهربابک شامل اراضی کاملا نامطلوب جهت احداث پایگاه پشتیبان مدیریت بحران ، 41.7 درصد اراضی با مطلوبیت ضعیف، 18.6 درصد اراضی با کیفیت بی‌تفاوت، 21.2 درصد اراضی نسبتا مطلوب و 1.6 درصد طبقه کاملا مطلوب را به خود اختصاص داده است. همچنین نقشه پیشنهادی جانمایی پایگاه‌ پشتیبان مدیریت بحران شهربابک و کاربری‌های ضروری مجاور این کاربری در نقشه کاربری اراضی پیشنهادی آمده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Site Selection crisis management support base by using AHP and GIS; (case study: the city of Shahr-e- Babak)

نویسندگان [English]

  • Mohammad Rahimi 1
  • Noshin Afshari 2
1 Assistant Professor in Geography of Urban Planning, Shahid Bahonar University of kerman, Iran
2 MA in Urban Planning, Islamic Azad University, Kerman Branch, Iran
چکیده [English]

To reduce the city's vulnerability to crises such as earthquakes, floods and other natural disasters and abnormal only pay attention to the safety and strength of the building and construction engineering principles, is not enough. But also it is necessary for crisis management as one of the management levels urban affairs is entered. The location finds meaning in the framework of land use and in fact, is practical for Principles and scientific selection place for target land use, It is essential to taken an effective step in order to control and checkrein the crisis with the emphasis on the establishment and juxtaposition of urban land uses. Therefore, this study aimed at locating crisis management support base of Shahr-e Babak, to provide the optimal location pattern of crisis management support base. For this purpose have been invented advanced tools and techniques to become in the service more efficient of urban planning. Therefore, this study aimed at locating crisis management support base of Shahr-e Babak, to provide the optimal location pattern of crisis management support base using Analytical Hierarchy Process (AHP) for weighting criteria, overlay index (IO) to integrate layers and Geographic Information Systems (GIS).  In terms of target, this research is practical and research methodology is descriptive-analytical and experimental research. Criteria used include efficiency, adaptability, safety and environmental characteristics Shahr-e-Babak. General results of this research show that 16.9% of Shahr-e-Babak land include totally inappropriate land to build a crisis management support base, 41.17 % is poor appropriate, 18.6 % is with quality neutral, 21.2 % is comparatively appropriate and 1.6 % of the land allocated to totally appropriate. Also suggested map locating also said Babak crisis management support base and the necessary land use the adjacent in Suggestion land use map.

کلیدواژه‌ها [English]

  • crisis management support base
  • Site selection
  • Analytical Hierarchy Process (AHP)
  • Index Overlay
  • Geographic Information Systems (GIS)
  • Shahr-e Babak

مراجع

آل شیخ علی اصغر؛ حسینیان شهرام (1385). مکان یابی بهینه کاربری اراضی شهری با استفاده از سیستم های اطلاعات جغرافیایی نمونه موردی (فضای سبز شهر یاسوج)، همایش ژئوماتیک، تهران.
احدنژاد روشتی محسن (1390). مکان یابی بهینه محل های اسکان موقت آسیب دیدگان ناشی از زلزله در مناطق شهری با استفاده از روش های چند معیاری وGIS مطالعه موردی شهر زنجان، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، جلد 20، شماره 23، صص 61-45.
احدنژادروشتی محسن؛ جلیلی کریم؛ زلفی علی (1390). مکانیابی بهینه محل‌های اسکان موقت آسیب دیدگان ناشی از زلزله در مناطق شهری با استفاده از روشهای چند معیاری و GIS مطالعه موردی شهر زنجان، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی (علوم جغرافیایی)، زمستان 1390، دوره20، شماره 23، صفحات 61-45.
اسلامی علیرضا (1385). مکانیابی مراکز امداد و اسکان (نمونه موردی منطقه یک شهرداری تهران)،.www.civilica.com
بهرام پور مهدی؛ بمانیان، محمدرضا (1391). تبیین الگوی جانمایی پایگاه‌های مدیریت بحران با استفاده از GIS، دوفصلنامه مدیریت بحران، سال اول، شماره اول، صص 59-51.
بوزرجمهوری خدیجه؛ جوانشیری مهدی؛ دربان آستانه محمدرضا؛ قربانی، علی (1393). تحلیل فضایی و مکان یابی بهینه مراکز اسکان موقت در مدیریت بحران نواحی روستایی با تلفیقAHp & GIS، نمونه مورد مطالعه بخش مرکزی شهرستان فاروج، دومین همایش بین المللی توسعه روستایی، دانشگاه تربت حیدریه.
حسینی قاسم علی؛ غلامعلی فرد مهدی؛ قربانی حمیده (1393). کاربرد منطق بولین در مکان یابی پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران منطقه یک شهرداری تهران بر مبنای معیارهای عدم همجواری ناسازگاری در محیط GIS، دومین همایش ملی و تخصصی پژوهشهای محیط زیست ایران، انجمن ارزیابان محیط زیست هگمتانه.
روابط عمومی سازمان پیشگیری و مدیریت بحران (1385). گزارش پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران، مجله همگامان، شماره 9.
زبردست اسفندیار؛ محمدی عسل (1384). مکانیابی مراکز امداد رسانی (در شرایط وقوع زلزله) با استفاده از GIS و روش ارزیابی چند معیاریAHP، فصلنامه هنرهای زیبا، شماره 21، تهران، صص 16-5.
زیاری کرامت الله (1388). برنامه ریزی کاربری اراضی شهری، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ هفتم. صص90-81
سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران (1383). اساسنامه سازمان پیشگیرى و مدیریت بحران شهر تهران. تهران: سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران.
سعیدنیا احمد (1378). کتاب سبز راهنمای شهرداریها، کاربری زمین شهری، سازمان شهرداریهای کشور، تهران. صص5-2
شجاع عراقی مهناز؛ تولایی سیمین؛ ضیائیان پرویز (1390). مکانیابی بهینه پایگاه‌های پشتیبان مدیریت بحران با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی مطالعه موردی منطقه 6 شهرداری تهران، مجله مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، شماره 10، صص 60-41.
صادقی آسیه (1386). مکان یابی نیروگاه حرارتی بر اساس معیارهای محیط زیستی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
عبدالهی مجید (1383). مدیریت بحران در نواحی شهری، انتشارات سازمان شهرداریها و دهیاری های کشور، چاپ سوم، تهران.
فلاحی علیرضا (1386). معماری سکونتگاه های موقت پس از زلزله، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
قیصری حدیثه؛ احدنژاد محسن (1392). ارزیابی و مکانیابی پایگاههای چندمنظوره مدیریت بحران پس از وقوع زلزله با استفاده از مدل‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره (MCDM) نمونه موردی: بافت قدیم شهر کرمانشاه، اولین همایش ملی معماری، مرمت، شهرسازی و محیط زیست پایدار، شهریور.
گیوه‌چی سعید؛ عطار محمد امین؛ رشیدی ابراهیم؛ حصاری اصغر؛ نصبی نسترن (1392). مکانیابی اسکان موقت پس از زلزله با استفاده از GIS و تکنیک AHP مطالعه موردی: منطقه 6 شهر شیراز، مجله مطالعات و پژوهش های شهری و منطقه‌ای، سال پنجم، شماره هفدهم، صص 118-101.
نوجوان مهدی؛ امیدوار بابک؛ صالحی اسماعیل (1391). مکانیابی اسکان موقت با استفاده از الگوریتم های فازی؛ مطالعه موردی: منطقه یک شهرداری تهران؛ مدیریت شهری؛ شماره 31؛ صص 222-205.
هادیانی زهره؛ کاظمی زاد شمس اله (1388). مکان یابی ایستگاه های آتش نشانی با استفاده از روش تحلیل شبکه و مدلAHP در محیط GIS، شهر قم، مجله جغرافیا و توسعه، شماره 17، صص 112-99.
Alparslan, E., Ince, F., Erkan, B., Aydoner, C., Ozen, H., Donertas, A., Ergintav, S., Yagsan, F., Zaterogulları, A., Eroglu, I., (2008). A GIS model for settlement suitability regarding disaster mitigation, a case study in Bolu Turkey. Engineering Geology, 96(3), pp: 126-14
B.Kar, M.E Hodgson, (2008),”A GIS-Based Model to Determine Site Suitability of Emergency Evacuation Shelters”, Transactions in GIS.
Jifu Liu, Yida Fan, Piejun Shi (2011), Response to a high-Altitude Earthquake: The Yushu Earthquake example, Int J. Disaster risk sci, 2(1), 43-53.
Hoetmer, Gerard J. (1991). Emergency Management: Principles and Practice for Local Government.Washington, D. C.: International City Management Association, 1-3.
Kelly C., (2005). Checklist-Based Guide to Identifying Critical Environmental Considerations in Emergency Considerations in Emergency Shelter Site Selection, Construction, Management and Decommissioning, Geneva: Joint UNEP/OCHA Environment Unit, in the Office for the Coordination of Humanitarian Affairs
Liu, Bin et al., (2003). The Restoration Planning of Road Network in Earthquake Disasters, Proceedings of the Eastern Asia Society for Transportation Studies, Vol.4, October, page 526-539.
Sule Tudes, Nazan Duygu Yigiter (2010), Preparation of land use planning model using GIS based on AHP, Case study Adana-Turkey, Bull Eng Geology Environment, and 69: 235-245
UNHCR (United Nations High Commissioner for Refugees) (2007) Handbook for Emergencies, Geneva, Third Edition.
Yung-Lung Lee, Ming-Chin Ho, Tsung-Cheng Huang, Cheng-An Tai.2007.Urban Disaster Prevention Shelter Vulnerability Evaluation Considering Road Network Characteristics, 2nd
http://www.undp.org.ir
http://tdmmo.tehran.ir
http://www.Kdmc.ir.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 05 دی 1395
  • تاریخ بازنگری: 20 بهمن 1395
  • تاریخ پذیرش: 09 اردیبهشت 1396

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار