تحلیل الگو و شرایط وقوع بارش‌های منجر به سیل در سال‌های 1383 تا 1393 در شهرستان گرمی، استان اردبیل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه آموزشی منابع طبیعی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی

2 دانشجوی دکتری جغرافیای طبیعی، اقلیم شناسی، انشکده علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی

3 دانشجوی کارشناسی‌ارشد مهندسی آبخیزداری، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

وقوع بارش‌های سنگین در اغلب موارد منجر به سیلاب‌های مخرب می‌شوند، لذا کشف الگوی حاکم بر هر سامانه اقلیمی، امکان تحلیل و پیش‌بینی مطلوب آن را فراهم می‌سازد. بنابراین هدف از این پژوهش شناخت الگوها و شرایط همدیدی رخداد سیلاب در بارش‌های سنگین در شهرستان گرمی می‌باشد. آمار مورد استفاده در این پژوهش از سال 1383 تا 1393 بوده که در آن نقشه‌های سینوپتکی از جمله (نقشه‌های ژئوپتانسیل، فشار سطح دریا، رودبادها، دما، رواناب، امگا و آب قابل بارش در سطح زمین) مورد بررسی قرار گرفت. تجزیه و تحلیل این نقشه‌ها نشان داد که وقوع عامل بارش در این منطقه ترکیبی از عامل‌های محلی و فرا محلی می‌باشد. شهرستان گرمی به‌دلیل واقع شدن در مسیر و نزدیکی دریای خزر (90 - 80) کیلومتری، ورود توده هوای خزری، آنتی‌سیکلون و سیکلون غربی، می‌توان گفت هر ساله شاهد بارش‌های سنگین بوده است. در این شهرستان اکثر بارش‌های سنگین در طی دوره آماری موجود در ماه‌های فروردین، اردیبهشت و خرداد که به‌ترتیب 3/36، 2/46 و 4/37 میلی‌متر مشاهده شده است که باعث وقوع اکثر مخاطرات طبیعی جوی از جمله سیل در فصل بهار شده است. از میان این آمارها خرداد 1391 با مقدار 8/120 میلی‌متر بیش‌ترین مقدار را در طی این دوره آماری به خود اختصاص داده است. عامل مؤثر در ایجاد بارش‌های سنگین در زمان و مکان مورد مطالعه وجود مرکز کم‌فشار حرارتی بر فراز منطقه مورد مطالعه، و هم‌چنین شکل‌گیری دو موج همراه با هسته بلوکینک شده در فراز دریای مدیترانه و وجود دو منطقه کم‌فشار می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of pattern and conditions of flood-producing rainfall in the years 2004 to 2014 in the Germi City, Ardabil Province

نویسندگان [English]

  • Raoof Mostafazadeh 1
  • Vahid Safariyan-Zengir 2
  • Khadije Haji 3
1 Assistant Professor, Department of Natural Resources, Faculty of Agriculture and Natural Resources, University of Mohaghegh Ardabili
2 Ph.D Student of Climatology, Faculty of Humanities, University of Mohaghegh Ardabili
3 M.Sc. student of Watershed Engineering, Faculty of Agriculture and Natural Resources, University of Mohaghegh Ardabili
چکیده [English]

The occurrence of heavy rains often leads to destructive floods, thus exploring the dominant pattern of climatic systems provides the possibility of its analysis and forecasting. Thus, the aim of this study is identifying the patterns and synoptic conditions of heavy rainfall and generated flood event in the Germi area. The recorded data of an 11 year period (2004-2014) were used in this study which is including synoptic maps of geopotential, sea level pressure, jet streams, temperature, runoff, Omega and perceptible water were investigated. The results showed that the concurrence of rainfall variable in the study area is due to a combination of local and extra-local factors. The location of the Germi area in the path of entering Caspian air masses, Anticyclone and Western cyclones, experienced heavy rainfall in every year. The results indicated that the most recorded heavy rainfall events were observed during the April, May, and June months having 36.3, 46.2, and 37.4 rainfall amount, respectively, which is responsible for the occurrence of most natural hazards, including floods in the spring season. The maximum value of rainfall was observed in June 2014 with 120.8 mm rainfall value. The main cause of heavy rainfalls in the studied temporal and spatial extent can be attributed to existing the low-pressure center over the Study area, as well as the formation of two simultaneous waves along with a blocking center over the Mediterranean Sea and two low-pressure area.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Spatial Pattern
  • Rainfall-runoff
  • Heavy rainfall
  • Flood forecasting
  • Synoptic analysis
رضایی‌عزیزی منصور؛ عبدالهی‌شریف جعفر (1393). ارزیابی مناطق آسیب‌پذیر ناشی از سیلاب در شهرستان ارومیه، امداد و نجات، سال ششم، شماره 1، صص 43-32.
سبزی‌پرور علی‌اکبر (1370). بررسی سینوپتیکی سیستم‌های سیل‌زا در جنوب غرب ایران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، ص 183.
علیزاده امین (1384). اصول هیدرولوژی کاربردی، انتشارات آستان قدس رضوی، صص 509.
کردوانی پرویز؛ قادری حیدر؛ قادری آرزو (1388). تحلیل منطقه‌ای سیلا‌ب‌های لارستان، جغرافیای طبیعی، سال دوم، شماره 5، صص 18-1.
مرادی حمیدرضا (1383). پیش‌بینی سیلاب‌ها براساس موقعیت‌های سامانه‌های همدیـدی در شمال شرق ایـران، تحقیقات جغرافیایی، دوره 19، شماره 4 (پیاپی 75)، صص 70-54.
مرادی حمیدرضا (1385). پیش‌بینی وقوع سیلاب‌ها براساس موقعیت‌های سینوپتیکی در ساحل جنوبی دریای خزر، پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 55، صص 131-109.
معیری مسعود؛ انتظاری مژگان (1387). سیلاب و مروری بر سیلا‌ب‌های استان اصفهان، مجله چشم‌انداز جغرافیایی، شماره 9، صص 429-413.
مفیدی عباس (1383). اقلیم‌شناسی سینوپتیکی بارش‌های سیل‌زا با منشأ منطقه دریای سرخ در خاورمیانه، تحقیقات جغرافیایی، دوره 19، شماره 4 (پیاپی 75)، صص 93-71.
مهدوی محمد (1381). هیدرولوژی کاربردی، انتشارات دانشگاه تهران، جلد دوم، صص 437.
نجارسلیقه محمد (1380). الگوی سینوپتیکی بارش‌های تابستانی جنوب شرق ایـران، تحقیقات جغرافیایی، دوره 16، شماره 3 (پیاپی 62)، صص 125-114.
نگارش حسین؛ طاوسی تقی؛ مهدی‌نسب مهدی (1390). بررسی شدت سیل‌خیزی حوزه آبریز رودخانه کشکان، فصلنامه جغرافیای طبیعی، سال چهارم، شماره 13، صص 58- 49.
Cohuet, J.B., Romero, R., Homar, V., Ducrocq, V. and Ramis, C. (2011), Initiation of a severe thunderstorm over the Mediterranean Sea. Atmospheric Research, pp. 603-620.
Colditz, R., and Hodson, P.F. (2003), Flood delineation in a large complex alluvial valley, lower Panuco Basin, Mexico. Journal of Hydrology, Volume 280, pp. 229-236.
Foody, G.M., Ghoneim E.M., and Arnell, N.W. (2004), Predicting locations sensitive to flash flooding in an arid environment. Journal of Hydrology, Volume 292, number (1-4), pp. 48-58.
https://www.esrl.noaa.gov/psd/data/composites/day.
Kolendowicz, L. (2012), Synoptic patterns associated with thunderstorms in Poland. Meteorologische Zeitschrift, Volume 21, number 2, pp. 145-156.
Liu, R., and Liu, N. (2002), Flood area and damage estimation in Zhejiang, China. Journal of Environmental Management, Volume 66, number 1, pp. 1- 8.
Rezacova, D., Kaspar, M., Muller, M., Sokol, Z., Kakos, V., Hanslian, D., and Pesice, P. (2005), A comparison of the flood precipitation episode in August 2002 with historic extreme precipitation events on the Czech territory. Elsevier Science, pp. 12-45.
Robert, T. (1992), The development of flash-flood storm over southern Nevada. WRTA, number 92, pp. 124-138.
Sulaiman, W.N.A., Heshmatpoor, A., and Rosli, M.H. (2010), Identification of flood source areas in Pahang river basin. Peninsular Malaysia, Environment Asia, number 3, pp. 73-78.
Wapler, K. and James, P. (2014), Thunderstorm occurrence and characteristics in Central Europe under different synoptic conditions. Atmospheric Research. pp. 1-14.
Zhai G., Sato T., Fukuzono T., Ikeda, S., and Yoshida, K. (2010), Willingness to pay for flood risk reduction and its determinants in Japan. Journal of the American Water Resources Association, volume 42, number 4, pp. 927-940.