شناسایی و تعیین پهنه‌های مناسب مخاطرات محیطی مؤثر در توسعه کالبدی شهر ایلام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه معماری و جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه باختر ایلام

2 دانشیار گروه علوم جنگل، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ایلام

3 کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه باختر ایلام

چکیده

ﻣﺨﺎﻃﺮات ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺣﻮادﺛﻲ ﺗﻬﺪﻳﺪآﻣﻴﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﺴﺎرات ﺟﺎﻧﻲ و ﻣﺎﻟﻲ ﻓﺮاواﻧﻲ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل دارﻧﺪ. بنابراین مطالعات و پژوهش‌های علمی در این زمینه ضروری است. پژوهش حاضر با هدف شناسایی و پهنه‌بندی مخاطرات محیطی اثرگذار بر توسعه کالبدی شهر ایلام به شیوه توصیفی – تحلیلی و مشاهدات میدانی صورت گرفته است. محدوده موردمطالعه آن شهر ایلام و جامعه آماری آن کارشناسان مدیریت شهری و مدیریت بحران هستند که از نظرات آن‌ها در تعیین اوزان معیارهای موردبررسی استفاده شده است. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات در این پژوهش تلفیق لایه‌های رقومی GIS، تحلیل سلسله‌مراتبی فازی و تاپسیس است. نتایج بررسی‌ها نشان داد که شهر ایلام از میان تمامی مخاطرات طبیعی معمول در بخش زاگرس میانی بیشتر تحت تأثیر مخاطره سیلاب می‌باشد. با بررسی اراضی اطراف محدوده شهری ایلام مشاهده می‌شود که مسیر توسعه‌ای که شهر ایلام در دهه‌های اخیر طی کرده است بدون در نظر گرفتن این پدیده بسیار مهم بوده است و توسعه کالبدی شهر در جهت مناطق با ریسک بالای سیلاب صورت پذیرفته است. دو نقطه از مناطق با خطر بسیار زیاد با مساحت 33/5 و 18/2 هکتار دقیقاً بر مناطقی از شهر منطبق شده‌اند که در آخرین سیلاب، خسارت شدیدی را متحمل دیده بودند و دارای ریسک خطر سیلاب بالایی هستند. ایمن‌ترین مناطق برای توسعه شهر ایلام مناطق جنوبی شهر (به سمت روستای چشمه کبود) هستند که علاوه بر داشتن وضعیت فیزیوگرافی مطلوب، از نظر ایمنی ریسک سیلاب نیز در محدوده مناسبی قرارگرفته‌اند

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Recognizing and Zoning the appropriate areas of the Effective Environmental Dangers on Physical Development of Ilam City

نویسندگان [English]

  • Pakzad Azadkhani 1
  • Jaafar Hosseinzadeh 2
  • Rohollah Seyedi 3
1 Assistant Professor, Department of Architecture & Geography and Urban Planning, Non-Profit University of Bakhtar, Ilam, Iran.
2 Associate prof, Department of Forest Sciences, Faculty of Agriculture, Ilam University, Ilam, Iran.
3 Graduate Student of Geography and Urban Planning, Non-Profit University of Bakhtar, Ilam, Iran.
چکیده [English]

Natural hazards are threatening events which result in a large number of casualties and major financial losses. Therefore, it is necessary to carry out scientific studies and research on this subject. The current study aims at identifying and zoning the environmental hazards influencing the physical expansion of Ilam City based on a descriptive analytical methodology and field observations. The area selected for the study is the City of Ilam and the statistical population of the study includes the experts of urban management and crisis management whose comments and opinions will be used for determining the  importance of the selected criteria. The data analysis methodology in this study involves combining digital layers in GIS, fuzzy hierarchical analysis, and TOPSIS. The results of the study show that among all the natural hazards common to the middle section of the Zagros Mountains, Ilam City is mainly influenced by the danger of flooding. After evaluating the lands in the urban area of Ilam, it is observed that the expansion path Ilam City has gone through during the recent decades has beenwithout any consideration for this major phenomenon and the physical expansion of the city has been in the areas with a high risk of flooding. Two areas with very high risk, with the total area of 5.33 and 2.18 hectares, are the regions of the city which suffered severe damages in the recent flooding and they are still facing a very high risk of flooding. The safest areas for expansion in Ilam City are the southern zones of the city (towards Cheshmeh Kaboud Village) which have a desirable physiographical state and acceptable risk level against  flooding.

کلیدواژه‌ها [English]

  • natural dangers
  • body development
  • zoning
  • the geographic information system (GIS)
  • Ilam City
احمدی، طیبه؛ زنگنه اسدی، محمدعلی؛ رامشت، محمدحسین؛ مقصودی، اکبر، (1392). محدودیت­ها و قابلیت­های فرآیندهای ژئومورفیک در توسعه و برنامه­ریزی شهر خرم­آباد، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، سال سوم، شماره 11، صص 34-19.
اسفندیاری درآباد، فریبا؛ جدی، صغری؛ ریحان، محبوب؛ (1392). بررسی تنگناهای طبیعی و انسانی برای توسعة فیزیکی- کالبدی شهرها درشهرستان گرمی با استفاده از GIS، جغرافیا و آمایش شهری-منطقه­ای، شماره 6، صص 96-85.
امانپور، سعید؛ علیزاده، هادی؛ قراری، حسن؛ (1392)، تحلیلی بر مکانیابی جهات بهینه توسعه فیزیکی شهر اردبیل با استفاده از مدل AHP، فصلنامه برنامه­ریزی منطقه­ای، سال سوم، شماره 10، صص 96-83.
امینی­ورکی، سعید؛ مدیری، مهدی؛ شمسایی زفرقندی، فتح­الله؛ قنبری­نسب، علی؛ (1393). شناسایی دیدگاه های حا کم بر آسیب پذیری شهرها در برابر مخاطرات محیطی و استخراج مؤلفه های تأثیرگذار در آن با استفاده از روش کیو، دو فصلنامه علمی-پژوهشی مدیریت بحران، ویژه­نامه هفته پدافند غیرعامل، صص 18-5.
اوزی، رمضان. (1390). جغرافیای مخاطرات (مخاطرات انسانی و طبیعی). ترجمه: محمد ظاهری. تبریز: دانشگاه تبریز. 454 ص.
بهنیافر، ابوالفضل؛ قنبرزاده، هادی؛ منصوری دانشپور، محمدرضا. (1388). پهنه­بندی خطر زمین­لغزش و ناپایداری دامنه­ای به روش­های AHP و احتمال «مطالعه موردی: حوضه آبریز رودخانه کنگ، دامنه­های شمالی بینالود». مجله علمی – پژوهشی فضای جغرافیایی، سال نهم، شماره 27، صص 78-55.
زمردیان، محمدجعفر. (1378). کاربرد جغرافیای شهری در برنامه­ریزی شهری و روستایی. تهران: انتشارات سازمان سمت. چاپ سوم. 276 ص.
سپهر، عادل، کاویان­آهنگر، راحیل. (1393). طبقه­بندی تحمل­پذیری مناطق شهری کلان­­شهر مشهد به مخاطرات محیطی با استفاده از برنامه­ریزی خطی تناوبی سیموس (SIMUS). جغرافیا و مخاطرات محیطی، شماره 9، صص 141-125.
سرور، هوشنگ؛ خیری­زاده آروق، منصور؛ لاله­پور، منیژه. (1393). نقش عوامل محیطی در امکان­سنجی توسعه فیزیکی بهینه شهر ملکان، مجله پژوهش و برنامه­ریزی شهری، سال پنجم، شماره 18، صص 114-95.
طالب­زاده، میرحیدر. (1388). توسعه فیزیکی ناپایدارشهرها و آسیب­پذیری آنها در برابر سوانح طبیعی نمونه موردی: شهر ماکو در آذربایجان غربی. مجله مسکن و محیط روستا، صص 111-98.
علی­الحسابی، مهران؛ مولائی، اصغر. (1391). ارتقاء پایداری شهرهای بزرگ در برابر مخاطرات محیطی با رویکرد توسعه زیرسطحی (نمونه موردی شهر تهران). فصلنامه آمایش محیط، شماره 22، صص 61-39.
فردوسی، بهرام. (1384). امکان‌‌سنجی و کاربرد سیستم پشتیبانی تصمیم‌‌گیری در توسعه فیزیکی شهر، نمونه موردی شهر سنندج، پایان‌‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.
قدیری، محمود؛ رکن­الدین افتخاری، عبدالرضا. (1392). رابطه ساخت اجتماعی شهرها و میزان آسیب­پذیری در برابر خطر زلزله، مطالعه موردی: محلات کلانشهر تهران. جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، دوره 24، شماره 2، صص 174-153.
قرخلو، مهدی؛ داوودی، محمود؛ زندی، سیدمجدالدین؛ جرجانی، حسن­علی. (1390). مکان­یابی مناطق بهینه توسعه فیزیکی شهر بابلسر بر مبنای شاخص­های طبیعی، جغرافیا و توسعه، شماره 23، صص 122-99.
روزنامه اطلاعات، (1380)، چرا در خشکسالی، خطر سیل تشدید می­شود؟ 8 مرداد ماه.
روزنامه کیهان، (1379)، جلوی حوادث طبیعی را نمی­توان گرفت اما آثار ویرانگر آن را می­توان کاهش داد، 26 مهرماه.
Bagan H and Yamagata Y., 2012, Landsatanalysis of urban growth: How Tokyobecame the world's largest megacity duringthe last 40 years. Remote Sensing of Environment 127. pp: 210–222.
Champman, C.B.& Ward, S. 1997, Project Risk Management: Process, Techniques, and insights, John Wiley and Sons, Chichester.
Cutter, S.L, Mitchell, J.T., and Scott, M.S., 2000, Revealing the Vulnerability of People and Places: A case study of Georgetown County, South Carolina, annals of association of American geogromreh’s.90, mm713-737.
ECHO, 1999, The Geography of Disasters,Geography in Humanitarian Assistance. EuropeanCommunity Humanitarian Office, available on:http://membres.lycos.fr/dloquercio /knowhow/
Ford., 2002, Vulnerability: Concepts and Issues; A literature review of the concept of vulnerability, its definition, and application in studies dealing with human-environment interactions, part of PhD Scholarly Field Paper For course Geog*6100, University of Guelph.
Jessamy, V.R., 2000, Program of Vulnerability of OECS, a historical analysis of root causes, The society for Caribbean studies annual conference paper, edited by Sandra courtman, v0l.3, ISSN 1471-2024, http://www.scsonline. Freeserve.co.uk/o1vo3.html.
Jiang, L., Deng, X., Seto, K.C., 2013, The impact of urban expansion onagricultural land use intensity in China.Land Use Policy 35, pp: 33–39.
Tayyebi, A., Pijanowski, B.C., Tayyebi, A.H.2011, An urban growth boundary model using neural networks, GIS and radial parameterization: An application toTehran, Iran. Landscape and Urban Planning, 100. pp: 35–44.
Trondheim, R.J, 2000, Reducing Disaster Vulnerability Through Local Knowledge and Capacity: The Case Earthquake prone Rural Communities in India and Nepal, Dr. ing Thesis, Norwegian University of Science and Technology, Faculty of Architecture and Fine Art Department of Town and Regional Planning.42, pp 92–111
Smith K., 2000, Environmental hazards: Assessing risk and reducing disaster, 3rd Ed, Routledge, New York.
Smith, K. 1992, Environmental Hazards: AssessingRisk and Reducing Disaster. Routledge, London.
Stonich, S., 2000, The Human Dimensions of Climate Change, The Political Ecology of Vulnerability, available on: http://www.isodarco.it/ courses/candriao1/paper candria01 stonich.html.