بررسی آب و هواشناختی بارش های سیل زای بهار 1398 در غرب ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد آب و هواشناسی، گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه اصفهان

چکیده

در اواخر اسفند 1397 و اوایل فروردین 1398 خورشیدی بارش‎های سنگینی در ایران رخ داد که به جاری شدن سیل در چندین استان ایران انجامید. در این مقاله سیلاب‎های بهار 1398 در حوضه های غربی کشور (کرخه و کارون بزرگ) بررسی شده است. این سیلاب‎ها زیان‎های بسیار سنگینی به کشور وارد آورد. نهادهای اجرایی کوشیدند این رویداد را کالبدشکافی کنند و علل و پیامدهای آن را بشناسند. این تجربه نشان داد که سیلاب پدیده‎ای انسانی – طبیعی است و طبعاً مانند همه ی دیگر پدیده های انسانی پیچیده است؛ پیچیده، به این معنا که برایند برهم کنش‎های اجزای بسیار متنوعی است. در این جا بخشی از یکی از اجزای این پدیده ی پیچیده یعنی بخش بارش از بُعد آب و هواشناختی مسئله بررسی شد. به این منظور به کمک پایگاه داده بارش اسفزاری میانگین بلندمدت بارش به روش کریجینگ محاسبه و با بارش سال 1398 که با داده های 475 ایستگاه تهیه گردید مقایسه شد. از این گذشته سری زمانی بارش به روش وزنی برای تک تک زیرحوضه های منطقه محاسبه و وضعیت بارش انباشته در زمان ریزش‎ها مشخص شد. این بررسی نشان داد شدت بارش‎های بهار 1398 نسبت به رویدادهای تاریخی بیش‎تر نبوده است اما حجم بارش دریافتی حوضه ها بی‎سابقه بوده است. بنابر این از دیدگاه آب و هواشناختی مهم‎ترین نقش را بارش سنگین و موقعیت هسته‎ی بارش در بروز این سیلاب بازی کرده است. حجم بارش در دو حوضه کرخه و کارون در یک دوره‎ی 9 روزه معادل حدود 70 درصد بارش سالانه‎ی این دو حوضه بوده است. استقرار هسته ی بارش در بخش پرشیب شرقی حوضه نیز در تشدید سیلاب نقش داشته است. این نتایج به لطف داده های شبکه ‎ای بارش به دست آمد

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Climatological Survey of Spring of 2019 Flood-causing precipitations in the western parts of Iran

نویسنده [English]

  • Seyed Abolfazl Masoodian
Prof. of Climatology, University of Isfahan, Isfahan, Iran
چکیده [English]

In late March 2019, heavy rains occurred in Iran, which led to floods in several provinces of the country. In this paper, the spring floods of 2019 in the western basins of the country (Karkheh and Karun) have been investigated. These floods brought heavy losses to the country. Nation administration tried to dissect this event and know its causes and consequences. This experience showed that flood is an anthropogenic - physical phenomenon and it is naturally complex like all other human phenomena; Complex, in the sense that it is the result of the interaction of many different components. Here, we have examined partly one of the components of this complex phenomenon, that is, the part of precipitation from the climatological point of view. This investigation showed that the intensity of rain in the spring of 2019 did not exceed the historical events, but the amount of rain received by the basins was unprecedented. Therefore, from a climatological point of view, heavy rainfall and the location of the core of rainfall played the most important role in the occurrence of this flood. The amount of rainfall in the Karkheh and Karun basins in 9 days was equivalent to about 70% of the annual rainfall of these two basins. The establishment of the rain core in the eastern steep part of the basin has also contributed to the intensification of floods.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Heavy rainfall
  • flood
  • Karoon Basin
  • Karxe Basin
  • Iran
بدری بهرام، زارع بیدکی رفعت، هنربخش افشین، آتشخوار فاطمه (1395). اولویت‎بندی زیرحوضه‎های آبخیز بهشت آباد از نظر پتاسیل سیل‎خیزی، پژوهش‎های جغرافیای طبیعی، دوره 48، شماره 1، ص 158-143.
پنجه‎کوبی پرویز، مسعودیان سیدابوالفضل (1398). محاسبه ضریب رواناب حوضه آبریز با استفاده از رادار هواشناسی مطالعه موردی: حوضه باغو، اطلاعات جغرافیایی، شماره 110، ص 224-209.
ثقفیان بهرام، نیکبخت شهبازی علیرضا (1389). بررسی تأثیر توزیع مکانی بارش بر شاخص پتانسیل تولید سیل، مهندسی عمران دانشگاه آزاد اسلامی، سال سوم، شماره 4، ص 25-18.
حسینی سیدمحمد، مسعودیان سیدابوالفضل، موحدی سعید (1394). بررسی همزمانی رخداد پرفشار دریای سیاه و بارش روزانه در ایران زمین، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 116، ص 16-1.
عساکره حسین، حسامی نرگس(1398). واکاوی همدید الگوهای جوی سیل‎زا در حوضه آبریز بازفت، فضای جغرافیایی، شماره 67، ص 27-1.
فتحیان حسین، صدقی حسین، بوستانی فردین، موسوی جهرمی حبیب، منشوری محمد (1389). تحلیل عدم قطعیت مقدار، توزیع زمانی و مکانی بارش در پیش بینی سیل، علوم و مهندسی آبخیزداری ایران، شماره 13، 14-1.
قائدی سهراب، موحدی سعید، مسعودیان سیدابوالفضل، رحیمی داریوش (1390). تأثیر فرود دریای سرخ بر بارش ایران، پژوهش‎های جغرافیای طبیعی، شماره 1، ص 78-63.
کرم‎پور مصطفی، معصوم پورسماکوش جعفر، میری مرتضی و یوسفی یداله (1392). بررسی الگوهای همدیدی بارش‎های سیل آسا در استان لرستان، فضای جغرافیایی، شماره 43، ص 113-99.
گزارش ملی سیلاب، روایت تحلیل، درس آموخته‎ها و پیشنهادها (1398). دانشگاه تهران.
محمدی بختیار، مسعودیان سیدابوالفضل (1389). تحلیل همدید بارش‎های سنگین ایران مطالعه موردی: آبان ماه 1373، جغرافیا و توسعه، شماره 19، ص 70-47.‎‎
مسعودیان سیدابوالفضل، محمدی بختیار (1391). تحلیل فراوانی جبهه‎زایی در زمان رخداد بارش‎های ابرسنگین ایران، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 104، ص 24-1.‎‎
مسعودیان سیدابوالفضل، محمدی بختیار (1390). تحلیل فراوانی رودبادهای مرتبط با رخداد بارش‎های ابرسنگین ایران، تحقیقات منابع آب، سال هفتم، شماره 2، ص 91-80.‎‎
مسعودیان سیدابوالفضل، رعیت­پیشه فاطمه، کیانی محمد(1393).معرفی و مقایسه­ی پایگاه داده­ی بارشی TRMM3B43 و پایگاه داده­ی بارش اسفزاری ، فیزیک زمین و فضا، شماره 4، ص 31-15.
مفیدی عباس (1383). اقلیم شناسی سینوپتیکی بارش‎های سیل‎زا با منشأ منطقه دریای سرخ در خاورمیانه، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 75، ص 93-71.
نوذری، حامد، معروفی صفر، و ادیرش مهناز (1396). شناسایی و اولویت‎بندی مناطق سیل‎خیز حوضه دز با استفاده از مدل WMS. مرتع و آبخیزداری، دوره 70، شماره 3، ص820-805.
نوری حمید، غیور حسنعلی، مسعودیان سیدابوالفضل، آزادی مجید (1391). بررسی ابرهای مولد بارش‎های فوق سنگین و سنگین سواحل جنوبی خزر، جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، شماره 47، ص 22-1.
نوری حمید، غیور حسنعلی، مسعودیان سیدابوالفضل، آزادی مجید (1392). بررسی الگوهای همدید – دینامیک رویدادهای بارشی سنگین همرفت و غیرهمرفت سواحل جنوبی خزر با استفاده از مدل عددی پیش‎بینی هوا، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 109، ص 238-215