بررسی کمی فعالیت زمین ساختی در کوه آتشفشانی تفتان و پیرامون آن (جنوب شرق ایران)

جامی, محسن; سلگی, علی; پورکرمانی, محسن; مریدی فریمانی, علی اصغر

doi:10.22111/jneh.2017.2954

بررسی کمی فعالیت زمین ساختی در کوه آتشفشانی تفتان و پیرامون آن (جنوب شرق ایران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، گروه زمین شناسی، تهران، ایران

² گروه زمین شناسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

10.22111/jneh.2017.2954

چکیده

آتشفشان تفتان به سن پلیوسن- کواترنر دارای سیستم ولکانیکی جوان و نیمه فعال است که در 50 کیلومتری شمال شهرستان خاش قرار دارد. بنظر می‌رسد در این منطقه دو پدیدۀ آتشفشان جوان و تکتونیک فعال در ریخت‌سازی منطقه نقش اساسی را ایفا نموده‌اند. در این زمینه از شاخص‌های ژئومورفیک برای مطالعه فعالیت‌های زمین‌ساختی استفاده شده است. این شاخص‌ها عبارتند از: نسبت عدم تقارن حوضۀ زهکشی (Af)، سینوسیتی جبهۀ کوهستان (Smf)، شیب طولی رودخانه (Sl)، پهنای کف دره به ارتفاع آن(Vf) ، انتگرال هیپسومتری (Hi)، ‌‌می‌باشند. این شاخص‌ها جهت ارزیابی زمین‌ساخت فعال نسبی (Iat) حوضه‌ها و زیر حوضه‌های منطقه مورد مطالعه استفاده شد. بررسی‌های اخیر نشان می‌دهد که نو زمین‌ساخت نقش مهمی در تکامل زمین ریختی منطقه داشته است. بر اساس مدل ارائه شده، سه پهنه زمین‌ساختی در ناحیه مورد مطالعه قابل تشخیص است: (پهنه با فعالیت زمین ساختی نسبی بالا) این پهنه فقط در دو زیرحوضۀ 4-B و 9-C مشاهده شده است. پهنه با فعالیت زمین ساختی نسبی متوسط) ناحیه وسیعی از منطقه مورد مطالعه در این پهنه قرار گرفته که از ساختارهای مهم آن در شمال باختر می‌توان به گسل درگیابان و گسل سعد آباد اشاره کرد. (پهنه با فعالیت زمین ساختی نسبی پایین) این پهنه فقط در دو زیر حوضه 5-C، 1-D، 9A و 8 مشاهده گردید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Quantitative Analysis of tectonic activity in Taftan volcano and around (South East of Iran)

نویسندگان [English]

Mohsen Jami ¹
Ali Solgi ¹
Aliasgar Moridi ²

چکیده [English]

Taftan volcano young to age Pliocene-Quaternary and semi-active volcanic system is located 50 kilometers north of the city of Khash. It seems in this area the phenomenon of young volcanoes and tectonically active area morphology have played a major role. According to population centers around the volcano and the earthquake of high magnitude in this area (earthquakes related to Saravan fault), study tectonic activity in this area is important. The Taftan active structures around the importance of this issue twice. The purpose of this study Taftan active tectonic drainage basins, environment and level of tectonic activity in the region is relative. In the field of geomorphic indicators have been used for the study of tectonic activity. These indicators include: the drainage basin asymmetry (Af), mountain front sinuosity (Smf), the slope of the valley (Sl), floor width to valley height (Vf), hypsometric integral (Hi). The index for evaluating relative active tectonic (Iat) basin and sub-basin of the study area were used. A recent survey shows that Neotectonic an important role in the evolution of geomorphic region. Based on the proposed model, recognized three tectonic zones in the study area: (zone with relatively high tectonic activity), this zone is observed only in two sub-basin, 4-B and 9-C, (zone of tectonic activity relative to average) the wide area of the region in this area, it is important that the structures can be noted in the northwest of Dargiaban, Iranshahr fault and fault Saadat-abad, (zone with relatively low tectonic activity) this zone has observations in two sub-basin only 5-C, 1-D, 9A and 8. The results of the analysis of indicators and field observations indicate tectonic activity are also within the scope of Taftan volcano (quantitatively) and its surroundings.

کلیدواژه‌ها [English]

Active Tectonics
volcano Taftan
morphometric parameters
Saravan fault

مراجع

- آقانباتی، سید علی. (1383). زمینشناسی ایران. انتشارات سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور.

-بیابانگرد، حبیب الله. مرادیان، عباس. (1386). چینه شناسی آتشفشانی و مرتحل مختلف فوران آتشفشان تفتان، فصل نامه علوم زمین، سال هجدهم، شماره 88، ص 73 – 82.

- بیابانگرد، حبیب الله. (1387). پتروگرافی، ژئوشیمی، ژئوکرونولوژی و نحوه فعالیت آتشفشانی (آتشفشان تفتان) واقع در کمربند مکران، رساله دکتری، دانشگاه شهید باهنر کرمان.

- پور کرمانی، محسن. سلگی، علی. (1388). مورفوتکتونیک. انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی.

- مریدی فریمانی، علی اصغر. دهقان، سعید. (1393). نقش گسل تراستی سراوان در تشکیل و توسعه حوضۀ آبریز سراوان، فصلنامه جغرافیا و توسعه، سال دوازدهم، شماره 35، ص 19-32.

- نقشه توپوگرافی 1:50000 خاش، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح .

- نقشه توپوگرافی 1:50000 تفتان، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح .

- نقشه زمینشناسی1:250000خاش، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور.

- نقشه زمینشناسی1:250000ایرانشهر، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور.

- نقشه زمینشناسی1:250000زاهدان، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور.

- نقشه زمینشناسی 1:250000 نره نو، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور.

- Azor, A., Keller, E. A., Yeats, R. S., (2002), geomorphic indicators of active fold growth: South Mountain-Oak Ridge Ventura basin, southern California. Geological Society of America Bulletin, 114: 745-753.

- Bagha, N., Arian, M., Ghorashi, M., Pourkermani, M., El Hamdouni, R., Solgi A., (2014), Evaluation of relative tectonic activity in the Tehran basin, central Alborz, northern Iran. Geomorphology, 213: 66–87.

- Berberian, M., (1976). Quaternary faults in Iran in: contribution to the seismotectonics of Iran (part II). Gelogical survey, Iran, Rep No: 39.

- Bull, W. B., and McFadden, L. D., (1977), Tectonic geomorphology north and south of the Garlock fault, California. In: Doehring, D. O (Ed), Geomorphology in Arid Regions. Proceedings of the Eighth Annual Geomorphology Symposium. State University of New York, Binghamton, 115-138.

- Bull, W. B., (1978), Geomorphic Tectonic Classes of the South Front of the San Gabriel Mountains. California. U.S. Geological Survey. Evaluation of relative tectonic activity in the Tehran basin, central Alborz, northern Iran. Geomorphology, 213: 66–87.

- Burbank, D., Anderson, R., 2001. Tectonic Geomorphology. Blackwell Science, Oxford.

- Chen,Y. C., Sung, Q., Cheng, K.Y., (2003), Along-Strike variations of morphotectonic Feature in the Western Foothill of Taiwan: tectonic implications based on Stream-Gardient and Hypso metric analysis. Geomorphology, 56: 109 – 137.

- Dehbozorgi, M., Porkermani, M., Arian, M., Matkan, A.A., Motamedi, H., Hosseiniasl, A., (2010), Quantitative analysis of relative tectonic activity in the Sarvestan area, central Zagros, Iran. Geomorphology, 121: 329–341.

- El Hamdouni, R., Irigaray, C., Fernandez, T., Chacón, J., Keller, E.A., (2007), Assessment of

Relative active tectonics, southwest border of Sierra Nevada (southern Spain). Geomorphology 96, 150–173.

- Gansser, A., (1971), The Taftan volcano (Southeast Iran). Eclogae Geologicae Helvetiae, 64, 319-334.

- Galadini, F., and Galli, P., )2000(, Active tectonics in the central Apennines (Italy) – input data for seismic hazard assessment. Natural Hazards, 22: 225–268.

- Hack, J.T., (1957), Studies of longitudinal stream-profiles in Virginia and Maryland: U.S. Geological Survey Professional Paper 294B, 45–97.

- Hack, J. T., (1973), Stream profile analysis and stream-gradient index: U.S. Geological Survey Journal of Research, 1: 421–429.

- Hack, J. T., (1973), Stream-profiles analysis and stream-gradient index. Journal of Research of the U.S. Geological Survey 1: 421–429.

- Hare, P. H., Gardner, T. W. M., (1985), Geomorphic indicators of vertical neotectonism along converging plate margins, Nicoya Peninsula, Costa Rica, In Tectonic Geomorphology. Morisawa, M, Hach, J. Tectonic geomorphology: Proceedings of the 15th Geomorphology Symposia Series, Binghamton, New York, 76-104.

- Hessami, K., Koyi, H. A. Talbot, C. J., (2001), The significance of strike-slip faulting in the basement of the Zagros fold and thrust belt. Journal of Petroleum Geology, 24: 5- 28.

- Keller, E. A., (1986), Investigation of active tectonics: use of surficial earth processes. In Panel on Active Tectonics. National Academy press: Washington, D. C, 136-147.

- Keller, E. A., and Pinter, N., (1996), Active Tectonics. Prentice Hall. 338.

- Keller, E. A., and Pinter, N., (2002), Active tectonics, Earthquakes, Uplift and Landscape. Prentice Hall: New Jersy.

- Mayer, L. (1990), Introduction to Quantitative Geomorphology. Prentice Hall, Englewood, Cliffs, NJ.

- Mahmood, S.A., and Gloaguen R., (2012), Appraisal of active tectonics in Hindu Kush: Insights from DEM derived geomorphic indices and drainage analysis. Geoscience Frontiers, 3: 407–428.

- Molin, P., Pazzaglia, F. J., Dramis, F., (2004), Geomorphic expression of active tectonics in a rapidly-deforming forearc, sila massif, Calabria, southern Italy. American Journal of Science, 304: 559-589.

Partabian, A., Nourbakhsh, A., Ameri, S., (2016), GIS-based evaluation of geomorphic response to tectonic activity in Makran Mountain Range, SE of Iran. Geosciences Journal, 20: 921-934.

- Pike, R. J., Wilson, S. E., (1971), Elevation-relief ratio, hypsometric integral and geomorphic area-altitude analysis. Geological Society of America Bulletin, 82:1079-1084.

- Ramirez-Herrera, M. T., (1993), Geomorphicassessment of active tectonics in the Acambay Graben, Mexican volcanic belt. Earth Surface Processes and landforms, 23: 317-332.

Rockwell, T. K., Keller, E. A., Johnson, D. L., (1985), Tectonic geomorphology of alluvial fans and mountain fronts near Ventura, California. In: Morisawa, M. (Ed), Tectonic Geomorphology. Proceedings of the 15th Annual Geomorphology Symposium. Allen and Unwin Publishers, Boston, pp. 183–207.

Sella, G. F., Dixon, T. H., Mao, A., (2002), A model for Recent plate velocities from space geodesy. Journal of Geophysical Research, 107.

- Silva, P. G., Goy, J. L., Zazo, C., Bardajm, T., (2003), Fault generated mountain fronts in Southeast Spain: geomorphologic assessment of tectonic and earthquake activity. Geomorphology, 250: 203-226.

- Strahler, A. N., (1952), Hypsometric (area-altitude) analysis of erosional topography. Geological Society of America Bulletin, 63:1117-1142.

- Tatar, M., Hatzfeld, D., Martinod, J., Walpersdorf, A., Ghafori-Ashtiany, M., Chery, J., (2002), the present-day deformation of the central Zagros from GPS measurements. Geophysics Resarch Letter 29(19), doi: 10.1029/2002GL015427.

- Vernant, P. h., Nilforoushan, F., Hatzfeld, D., Abbassi, M. R., Vigny, C., Masson, F., Nankali, H., Martinod, j., Ashtiani., A, Bayer., R. Tavakoli., F, Chery., J., (2004), present-day crustal deformation and plate kinematics in the Middle East constrained dy GPS measuremeants in Iran and northern Oman. Geophysical Journal International, 157: 381-398.

- Zovoili, E., konstantinidi, W., koukouvelas, I. K., (2004), Tectonic geomorphology of escarment The Cases of kompotades and Nea Anchialos Faults. Bulletin of the Geological Society of Greece 63: 1716 – 1725.

- Wells, S.G., Bullard, T.F., Menges, T.M., Drake, P.G., Karas, P.A., Kelson, K.I., Ritter, J.B. Wesling, J.R., (1988), Regional variations in tectonic geomorphology along segmented convergent plate boundary, Pacific coast of Costa Rica. Geomorphology, 1: 239–265.