تحلیل چالش‌های مدیریت تنوع‌زیستی در منطقه حفاظت‌شده سرخ‌آباد استان زنجان با استفاده از مطالعه نظریه داده بنیاد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه ترویج، ارتباطات و توسعه روستایی دانشگاه زنجان

2 دانشیار گروه ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس

3 استادیار گروه علوم محیط زیست دانشگاه زنجان

چکیده

تنوع زیستی با مجموعه متعددی چالش‌ها روبروست که مدیریت آن را دشوار می‌سازد. پژوهش حاضر با هدف بررسی چالش‌های مدیریت تنوع‌زیستی در منطقه حفاظت‌شده سرخ‌آباد استان زنجان صورت گرفت. این مطالعه با استفاده از یک رویکرد کیفی و بکارگیری روش‌شناسی نظریه داده بنیاد انجام شد. نمونه‌ای از مشارکت‌کنندگان متشکل از 15 نفر از کارشناسان اداره کل حفاظت محیط زیست،  اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری و مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان از طریق روش نمونه‌گیری نظری و گلوله برفی انتخاب گردیدند و داده‌ها از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختارمند گردآوری شدند. با استفاده از نرم افزار Nvivo10، چالش‌های مرتبط با مدیریت تنوع‌زیستی در منطقه ابتدا از طریق سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی تحلیل شدند که منجر به شناسایی 92 مفهوم، 38 مقوله اولیه، 22 مقوله اصلی و 9 مقوله کانونی گردید. سپس روابط بین چالشهای کانونی ترسیم شد. نتایج نشان داد تهدید و از بین رفتن تنوع‌زیستی تحت تأثیر مستقیم و غیر مستقیم عوامل مختلفی است که عبارتند از: راهبردها و سیاست‌های ضعیف کشور در مدیریت تنوع زیستی؛ ضعف منابع انسانی، مالی و فیزیکی سازمان‌های مسئول حفاظت از تنوع زیستی؛ عدم بکارگیری مدیریت یکپارچه و مشارکتی در مدیریت تنوع زیستی؛ ضعف دانش، نگرش و نظام ارزشی جامعه روستایی در مورد تنوع زیستی؛ کشاورزی و بهره‌برداری ناپایدار از منابع طبیعی توسط جامعه روستایی؛ بهره‌برداری ناپایدار و مداخله افراد خارج از جوامع روستایی؛ و اقدامات ناپایدار سازمان‌های بیرونی است. همچنین نتایج نشان داد، از بین رفتن تنوع زیستی رابطه دوسویه با دیگر مخاطرات طبیعی و بحران‌های محیط زیستی داشته و هر دو تحت تأثیر عوامل ذکر شده هستند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analyzing Biodiversity Management Challenges in the Sorkhabad Protected Area of the Zanjan Province, using a Grounded Theory study

نویسندگان [English]

  • Parvaneh Safarialamouti 1
  • Esmail Karamidehkordi 2
  • Jaber Aazami 3
1 PhD Student of Agricultural Development, Communication and Rural Development Department, Faculty of Agriculture, University of Zanjan, Iran
2 Associate Professor, Agricultural Extension and Education, Faculty of Agriculture, Tarbiat Modares University, Iran
3 Assistant Professor, Environmental Sciences Department, Faculty of Science, University of Zanjan, Iran
چکیده [English]

Biodiversity faces various challenges which make its management difficult. This research aimed to investigate the challenges of biodiversity management in the Sorkhabad Protected Area of the Zanjan Province. The research was conducted using a qualitative approach through the grounded theory methodology. A sample of participants consisting of 15 experts from the Environmental Protection Administration and the Natural Resources and Watershed Management Administration in the Zanjan Province were selected through a theoretical and snowball sampling and the data were collected by semi-structured interviews. Using the Nvivo10 software, the data on biodiversity management challenges were analyzed through open coding, axial coding, and selective coding, which led to exploring 92 concepts, 38 initial categories, 22 principal categories, and 9 core categories. Then, the relationship among the core categories was identified. It was identified that biodiversity loss is interconnected with other natural hazards and environmental crises. Moreover, the threat and loss of biodiversity and other natural resources are directly and indirectly influenced by various factors consisting of weak national strategies and policies on biodiversity management; the weakness of allocating human, financial and physical resources of organizations responsible for biodiversity protection; poor knowledge, attitude and value system of rural communities about biodiversity management; unsustainable agriculture and natural resources use by rural communities; unsustainable use and intervention of people outside rural communities; unsustainable actions of external organizations; and lack of integrated and participatory management in biodiversity management.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Biodiversity
  • environment
  • rural community
  • Sorkhabad Protected Area
  • Zanjan

مراجع

حاجی میر‌رحیمی، سید داود، نبئی، سید مهدی (1385)، بررسی چالش‌ها، مسائل و راهکارهای توسعه منابع طبیعی در استان مرکزی، یافته‌های نوین کشاورزی، دوره1، شماره2، صص161-176.  
دبیری، فرهاد، ریاضی، برهان، خراسانی، نعمت ا..، همایونی، مهوش (1389)، بررسی برخی چالش‌های حقوقی مناطق چهارگانه تحت مدیریت سازمان محیط زیست در استان گیلان، علوم و فنون منابع طبیعی، دوره5، شماره3، صص101-114
ذکایی، محمد. (1394)، گزارش وضعیت محیط زیست ایران، قابل دسترسی در:
https://eform.doe.ir/Portal/Home/default.aspx
کرمی دهکردی، اسماعیل، منصوری‌نژاد، راضیه، رحیمیان، جواد (1396)، مشارکت جوامع روستایی در تصمیم گیری، نظارت و ارزشیابی مدیریت خشکیدگی جنگل‌های بلوط استان کهگیلویه و بویراحمد،تحقیقات حمایت و حفاظت جنگلها و مراتع ایران، دوره15، شماره2، صص 175-165.
کریمی، کبری، کرمی دهکردی، اسماعیل (1395)، مشارکت بهره‌برداران روستایی در طرح‌های مرتع‌داری و عوامل مؤثر بر آن در شهرستان ماهنشان، جغرافیا و توسعه، دوره 45، صص 196-181.
محمدزاده، الله‌وردی، بصیری، رضا، تراهی، علی‌اصغر، داداشیان، رباب ، الیان، محمدرضی (1393)، ارزیابی تنوع‌زیستی گونه‌های گیاهی منطقه ارسباران با استفاده از شاخص‌های غیرپارامتریک در ارتباط با عامل توپوگرافی شیب (مطالعه موردی: حوضه آبخیز ایلگنه-چای و کلیبرچای)، پژوهش‌های گیاهی، دوره27، شماره4، صص 728-741.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (1399)، قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست، قابل دسترسی: https://rc.majlis.ir/fa/law/show/92685    
محمودی، جلال، میربزرگی، سیدعبدالصمد، حیدری، قدرت‌اله، رعیتی، محمد (1391)، شاخص‌های تاثیرگذار بر پروژه مدیریت چرا در مراتع ییلاقی مازندران از دیدگاه کارشناسان منابع طبیعی، اکوسیستم‌های طبیعی ایران، دوره2، شماره3، صص 59-49.
نوبخت، عباسعلی، حجتی، سیدمحمد، پورمجیدیان، محمدرضا، خرمی، رمضانعلی (1397)، تأثیر حضور دام بر تنوع‌ پوشش گیاهی و ویژگی‌های خاک در جنگل‌های نکاظالمرود استان مازندران، تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، دوره6، شماره3، صص 382-392. 
Augustine, D., Davidson, A., Dickinson, K., & Van Pelt, B. (2019). Thinking like a grassland: Challenges and opportunities for biodiversity conservation in the great plains of North America. Rangeland Ecology & Management. doi:https://doi.org/10.1016/j.rama.2019.09.001
Bhandari, M. (2018). The problems and consequences of biodiversity conservation: A case study from Bangladesh, India, Nepal, and Pakistan. Socioeconomic Challenges, 2(1), 6-20.
Castro, A. J., Martín-López, B., García-Llorente, M., Aguilera, P. A., López, E., & Cabello, J. (2011). Social preferences regarding the delivery of ecosystem services in a semiarid mediterranean region. Journal of Arid Environments, 75(11), 1201-1208. doi:https://doi.org/10.1016/j.jaridenv.2011.05.013
Charmaz, K., & Belgrave, L. L. (2015). Grounded theory. In G. Ritzer (Ed.), The Blackwell Encyclopedia of Sociology: John Wiley & Sons, Ltd.
Christie, M., Fazey, I., Cooper, R., Hyde, T., & Kenter, J. O. (2012). An evaluation of monetary and non-monetary techniques for assessing the importance of biodiversity and ecosystem services to people in countries with developing economies. Ecological Economics, 83, 67-78. doi:https://doi.org/10.1016/j.ecolecon.2012.08.012
Conlon, C., Timonen, V., Elliott-O’Dare, C., O’Keeffe, S., & Foley, G. (2020). Confused about theoretical sampling? Engaging theoretical sampling in diverse grounded theory studies. Qualitative Health Research, 30(6), 947-959. doi:10.1177/1049732319899139
 Crowder, D. W., & Jabbour, R. (2014). Relationships between biodiversity and biological control in agroecosystems: Current status and future challenges. Biological Control, 75, 8-17. doi:https://doi.org/10.1016/j.biocontrol.2013.10.010
 de Groot, R., Brander, L., van der Ploeg, S., Costanza, R., Bernard, F., Braat, L., . . . van Beukering, P. (2012). Global estimates of the value of ecosystems and their services in monetary units. Ecosystem Services, 1(1), 50-61. doi:https://doi.org/10.1016/j.ecoser.2012.07.005
Díaz, S., Hector, A., & Wardle, D. A. (2009). Biodiversity in forest carbon sequestration initiatives: Not just a side benefit. Current Opinion in Environmental Sustainability, 1(1), 55-60. doi:https://doi.org/10.1016/j.cosust.2009.08.001
 Dikgang, J., & Muchapondwa, E. (2012). The valuation of biodiversity conservation by the South African Khomani San “bushmen” community. Ecological Economics, 84, 7-14. doi:https://doi.org/10.1016/j.ecolecon.2012.09.001
Geisen, S., Wall, D. H., & van der Putten, W. H. (2019). Challenges and Opportunities for Soil Biodiversity in the Anthropocene. Current Biology, 29(19), R1036-R1044. doi:https://doi.org/10.1016/j.cub.2019.08.007
Grooten, M., & Almond, R. E. A. E. (2018). Living Planet Report 2018: Aiming higher. Retrieved from Gland, Switzerland.
 Hauck, J., Görg, C., Varjopuro, R., Ratamäki, O., & Jax, K. (2013). Benefits and limitations of the ecosystem services concept in environmental policy and decision making: Some stakeholder perspectives. Environmental Science & Policy, 25, 13-21. doi:https://doi.org/10.1016/j.envsci.2012.08.001
Hesselink, F., Goldstein, W., van Kempen, P., Garnett, T., & Dela, J. (2007). Communication, Education and Public Awareness (CEPA), a toolkit for the Convention on.
IUCN. (2001). Biodiversity IN Development Strategic Approach for Integrating Biodiversity in Development Cooperation: IUCN, Gland, Switzerland and Cambridge, UK for the European Commission.
Kubiszewski, I., Costanza, R., Dorji, L., Thoennes, P., & Tshering, K. (2013). An initial estimate of the value of ecosystem services in Bhutan. Ecosystem Services, 3, e11-e21. doi:https://doi.org/10.1016/j.ecoser.2012.11.004
 Lindsay. C, S., & Jouni, P. (2013). Participation in environmental conservation and protected area management in Romania: A review of three case studies. Environmental Conservation, 40(2), 138-146. doi:10.1017/S0376892913000039
Mace, G. M., Norris, K., & Fitter, A. H. (2012). Biodiversity and ecosystem services: A multilayered relationship. Trends in Ecology & Evolution, 27(1), 19-26. doi:https://doi.org/10.1016/j.tree.2011.08.006
Nyaupane, G. P., & Poudel, S. (2011). Linkages among biodiversity, livelihood, and tourism. Annals of Tourism Research, 38(4), 1344-1366. doi:https://doi.org/10.1016/j.annals.2011.03.006
Plieninger, T., Bieling, C., Fagerholm, N., Byg, A., Hartel, T., Hurley, P., . . . Huntsinger, L. (2015). The role of cultural ecosystem services in landscape management and planning. Current Opinion in Environmental Sustainability, 14, 28-33. doi:https://doi.org/10.1016/j.cosust.2015.02.006
Reid, A. J., Andrew, K.Carlson, Creed, I. F., Eliason, E. J., Gell, P. A., Johnson, P. T. J., . . . Cooke, S. J. (2018). Emerging threats and persistent conservationchallenges for freshwater biodiversity. Biological Reviews, 94(2019), 849 – 873. doi:10.1111/brv.12480
Renner, I., Emerton, L., & Kosmus, M. (2018). Integrating ecosystem services into development planning a stepwise approach for practitioners (A. v. Bertrab & L. Emerton Eds.). Bonn and Eschborn, Germany: Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH.
 Schirpke, U., Scolozzi, R., Da Re, R., Masiero, M., Pellegrino, D., & Marino, D. (2018). Recreational ecosystem services in protected areas: A survey of visitors to Natura 2000 sites in Italy. Journal of Outdoor Recreation and Tourism, 21, 39-50. doi:https://doi.org/10.1016/j.jort.2018.01.003
Schultz, M. (2016). Social-ecological assessments–examples of processes, tools, indicators, and metrics. swed: Stockholm Resilience Center.
Spash, C. L., Urama, K., Burton, R., Kenyon, W., Shannon, P., & Hill, G. (2009). Motives behind willingness to pay for improving biodiversity in a water ecosystem: Economics, ethics, and social psychology. Ecological Economics, 68(4), 955-964. doi:https://doi.org/10.1016/j.ecolecon.2006.09.013
Sterling, E. J., Betley, E., Sigouin, A., Gomez, A., Toomey, A., Cullman, G., . . . Porzecanski, A. L. (2017). Assessing the evidence for stakeholder engagement in biodiversity conservation. Biological Conservation, 209, 159-171. doi:https://doi.org/10.1016/j.biocon.2017.02.008
Villamor, G. B., Palomo, I., Santiago, C. A. L., Oteros-Rozas, E., & Hill, J. (2014). Assessing stakeholders' perceptions and values towards social-ecological systems using participatory methods. Ecological Processes, 3(1), 22. doi:10.1186/s13717-014-0022-9
Yager, G. O., Alarape, A. A., Enogela, O. M., & Tyowua, B. T. (2018). Biodiversity conservation problems and their implication on rangeland and ecotourism management in Gashaka-gumti national park, nigeria. Research in Forestry, Wildlife & Environment, 10(1), 119-129.
Yao, R. T., Scarpa, R., Turner, J. A., Barnard, T. D., Rose, J. M., Palma, J. H. N., & Harrison, D. R. (2014). Valuing biodiversity enhancement in New Zealand's planted forests: Socioeconomic and spatial determinants of willingness-to-pay. Ecological Economics, 98, 90-101. doi:https://doi.org/10.1016/j.ecolecon.2013.12.009.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 04 آذر 1399
  • تاریخ بازنگری: 27 شهریور 1400
  • تاریخ پذیرش: 18 مهر 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار